Dat mensen niet altijd even rationeel handelen, en mede daarom soms geneigd zijn tot het kwade – dat weet iedereen. Maar… wat is dat kwade dan precies, en waarom is dat kwaad een kwaad? In deze tweedaagse cursus richten we ons op één van de antwoorden die er in onze cultuur is gegeven op deze vraag: het idee van de Zeven Hoofdzonden.

Volgens het klassieke lijstje is een leven dat wordt beheerst door wellust, hoogmoed, luiheid, vraatzucht, woede, hebzucht en jaloezie een twijfelachtig dieptepunt in het menselijk bestaan. Aan de ene kant lijkt dit lijstje wel aannemelijk, en is het ook praktisch bruikbaar; Je hoeft maar om je heen te kijken binnen een organisatie om te zien waar wellust, jaloezie en hoogmoed toe kunnen leiden. Aan de andere kant lijkt het wat overdreven om bijvoorbeeld ‘vraatzucht’ als een hoofdzonde te betitelen op één lijn met woede en hebzucht. Zijn er geen andere hoofdzonden denkbaar die eigenlijk beter in dit lijstje zouden passen? En is het ook niet zo dat het najagen van je behoeften soms kan leiden tot prachtige resultaten, waar ook anderen wat aan hebben?

Ethische kwesties

In het dagelijks werk van artsen en andere professionals spelen twee typen ethische kwesties: dilemma’s en normoverschrijdingen. Dilemma’s zijn de kwesties waarin niet direct duidelijk is wat juist is om te doen. Bij normoverschrijdingen is dat wel het geval. Beide kwesties zijn belangwekkend en interessant, maar de meeste aandacht in trainingen gaat uit naar het eerste type (dilemma’s). Dat is op zichzelf niet verwonderlijk, omdat normoverschrijdingen in de regel inhoudelijk gezien niet zo interessant zijn om over na te denken –Wat er speelt en moreel gesproken niet deugt, ligt meestal wel voor de hand. Maar dat wil niet betekenen dat deze kwesties niet belangrijk of urgent zijn!

Normoverschrijding als vertrekpunt

Het vertrekpunt van deze cursus ligt daarom juist wel in de normoverschrijdingen – Ze liggen in de dagelijkse praktijk immers voor het oprapen, en als ze uit de hand lopen zijn dit de kwesties die groots het nieuws halen. In deze cursus zal niet inhoudelijk worden ingegaan op deze casuïstiek, maar zullen we het interessante terrein onderzoeken waarin morele psychologie, wijsgerige antropologie, religie en wijsgerige ethiek samenkomen.

Het kader van de Zeven Hoofdzonden (een eeuwenoud concept dat is ontwikkeld om morele ondeugden te kunnen beschrijven en te classificeren) biedt een prachtig uitgangspunt om ons steeds twee vragen te stellen: welke morele ondeugden komen we tegen, en waarom zijn deze ondeugden moreel gezien problematisch?

Tot slot

De Zeven Hoofdzonden is een cursus waarin de deelnemers op een alternatieve manier kennismaken met de rijke geschiedenis van de filosofie, filosofische argumentatievaardigheden ontwikkelen, en (het allerbelangrijkste) filosofische kaders aangeleverd krijgen waarmee zij hun eigen gedrag als arts (en dat van hun collega’s) kunnen duiden en evalueren.

Na het volgen van de cursus

• Heeft u basiskennis van de filosofie met als uitgangspunt de Zeven Hoofdzonden verworven.
• Heeft u concrete handvatten gekregen om vanuit filosofisch oogpunt normoverschrijdingen in uw werk als arts (bij uzelf en bij anderen) te herkennen.
• Heeft u vaardigheden opgedaan om in samenwerkingsdilemma’s, bij het nemen van beslissingen, in omgang met patiënten en bij ethische kwesties die u tegenkomt in uw werk als arts, uw eigen gedrag en dat van uw collega’s beter te duiden en ermee om te gaan.